Kanon dzieł do matury z historii sztuki: Starożytność

Cześć! Witam Cię serdecznie w nowym cyklu artykułów na moim blogu. Tym razem skupimy się na jednym (i trochę owianym legendą) temacie – słynnym kanonie dzieł do matury z historii sztuki. 

Czy taki kanon w ogóle istnieje? Gdzie go znaleźć? I najważniejsze – ile dzieł tak naprawdę trzeba znać z każdej epoki, żeby ze spokojem podejść w maju do egzaminu?

Oficjalnie nie ma jednej, zamkniętej listy dzieł obowiązujących na maturze. Ale spokojnie – stworzyłam ją za Ciebie! W dzisiejszym poście skupimy się na obiektach ze Starożytności, które warto znać. Ale to nie wszystko – znajdziesz tu też kompleksowy zestaw najważniejszych informacji o epoce: jej tło, kontekst,  kluczowe daty i wybrane najważniejsze słownictwo do zapamiętania. Zapisuj wszystkie tipy, bo ten zestaw jest już świetną bazą do dalszej własnej nauki.

Zaczynamy!

Starożytność – podział epoki

• CYWILIZACJE MEZOPOTAMII

  • sztuka sumeryjska i akadyjska
  • sztuka babilońska i asyryjska
  • sztuka starożytnej Persji

• SZTUKA STAROŻYTNEGO EGIPTU

  • okres predynastyczny (ostatnie stulecia 4. tys. przed Chr.)
  • okres wczesnodynastyczny/archaiczny  (XXXI-XXVIII wiek przed Chr.)
  • Stare Państwo (XXVIII-XXIII wiek przed Chr.)
  • Średnie Państwo (XXI-XVIII wiek przed Chr.)
  • Nowe Państwo (ok. 1550-ok. 1070 przed Chr.)
  • okres późny (664-332 r. przed Chr.)
  • okres grecki/ptolemejski (332-30 r. przed Chr.)
  • okres rzymski (30 r. przed Chr. – 641 po Chr.)

• SZTUKA EGEJSKA

  • sztuka cykladzka (archipelag Cyklad, największy rozkwit od ok. 3000 roku przed Chr.)
  • sztuka minojska (Kreta, ok. 2000-1100 przed Chr.)
  • sztuka helladzka/mykeńska (Mykeny, Tiryns, ok. 1600-1100 przed Chr.)

• SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI

  • epoka archaiczna (ok. IX – V przed Chr.)
  • epoka wczesnoklasyczna (480 – 404 rok przed Chr.)
  • epoka późnoklasyczna (404 – 323 rok przed Chr.)
  • epoka hellenistyczna (323 – 30 rok przed Chr.)

• SZTUKA ETRUSKA

• SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU

  • okres królestwa (753 – 509 przed Chr.)
  • okres republiki (509 – 30 przed Chr.)
  • okres cesarstwa (30 przed Chr. – 476 po Chr.)

 

Starożytność – terminologia

Wybrałam tutaj dla Ciebie 20 ważnych terminów, niezbędnych do opanowania i zrozumienia sztuki starożytnej. Sprawdź, czy wszystkie już znasz, a jeśli nie – bardzo pomocny będzie kultowy „Słownik terminologiczny sztuk pięknych”, zaopatrz się koniecznie!

• IZOKEFALIZM
• LAMASSU
• ZIGGURAT
• MASTABA
• USZEBTI
• ENKAUSTYKA
• IDOL CYKLADZKI
• RYTON
• CELLA (NAOS)
• MEGARON
• CHRYZELEFANTYNA
• KARIATYDA
• KUROS
• KORA
• PERYSTYL
• MAUZOLEUM
• BUCCHERO NERO
• TERAKOTA
• HIPPODROM
• KWADRYGA

Starożytność – plany świątyń (nie taki diabeł straszny)

Oprócz terminologii trzeba też opanować schematy i plany świątyń typowych dla różnych kultur: egipskiej, greckiej, etruskiej… Najbardziej zróżnicowane są plany świątyń greckich ale i tutaj przychodzę z gotowcem – na kanale Art Freaka czeka na Ciebie film, w którym krok po kroku omawiam ich podstawowe rodzaje i tłumaczę nazewnictwo wszystkich części :) Wskakuj na kanał! (LINK DO FIlMU)

 

Starożytność – kanon dzieł do matury

Przed Tobą obiecana lista dzieł z epoki, które trzeba przyswoić. Pamiętaj, że samo rozpoznawanie to jednak nie wszystko – warto już na tym początkowym etapie nauki podjąć się pierwszych prób analizy dzieła (architektura – rzeźba – malarstwo) i pomyśleć nad konspektami pierwszych wypracowań. Działaj przyszłościowo, podziękujesz sobie w maju 🙂

Sztuka starożytnej Mezopotamii 

• ziggurat z Ur
• sztandar z Ur
• królewska lira z głową byka
• złoty kozioł z Ur
• klejnoty królowej Puabi
• Gudea władca Lagasz 
• figurka Ebihila
• stela sępów
• stela Naramsina
• głowa władcy z Niniwy
• stela kodeksu Hammurabiego 
• ziggurat Etemenanki
• Brama Isztar w Babilonie 
• wiszące ogrody Semiramidy
• 7 cudów świata starożytnego
• pałac Assurbanipala w Niniwie
• lamassu
• relief Zraniona Lwica z Niniwy
• relief Assurbanipal polujący na lwy z Niniwy
• pałac Dariusza I w Persepolis

 

Sztuka starożytnego Egiptu

• paleta łowcy
• paleta Narmera
• stela Dżeta
• mastaba Mereruki, Sakkara
• piramida schodkowa Dżesera, Sakkara
• piramida łamana Snofru, Sakkara
• piramidy Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa, Giza
• Sfinks Chefrena, Giza
• posąg Chefrena
• triada Mykerinosa 
• posąg Mykerinosa z małżonką
• Rahotep i Nofret
• wójt z Sakkara
• skryba z Sakkara 
• malowidło Gęsi z Meidum
• posąg Sezostrisa III
• malowidło Ptaki siedzące na akacji, malowidło z grobowca Bani Hassan
• świątynia Amon-Re, Luksor
• świątynia Amon-Re, Karnak
• kolosy Memnona, Teby Zachodnie
• świątynia Hatszepsut, Deir el-Bahari
• Ramesseum, Teby Zachodnie
• świątynia Ramzesa II, Abu Simbel
• świątynia Nefertari, Abu Simbel
• pomnik królowej Hatszepsut
• pomnik Totmesa III
• malowidło Polowanie na dzikie ptactwo i łowienie ryb z grobu Menny z Tebach
• malowidła Żniwa z grobu Menny w Tebach
• malowidło Tancerka i dwie muzykantki z grobu Nachta w Tebach
• malowidło Płaczki z grobu wezyra Ramose w Tebach
• posąg Echnatona
• płaskorzeźba Echnaton z rodziną
• malowidło Córki Echnatona
• głowa królowej Nefretete
• popiersie Nefertiti z Tell-el Amarna
• złota maska pośmiertna Tutenchamona
• świątynia Horusa, Edfu
• tzw. Zielona głowa z Bostonu
• kamień z Rosetty
• portrety fajumskie

 

Sztuka świata egejskiego

• idole cykladzkie
• Pałac w Knossos: Megaron Królowej, Sala Tronowa
• malowidła z Knossos:
  • Książę wśród lilii
  • Damy z loży
  • tzw. Paryżanka
  • Woltyżerka na byku
• figurka bogini z wężami
• kreteńska waza z ośmiornicą
• ryton w kształcie głowy byka
• Brama Lwic w Mykenach
• Pałac w Tirynsie
• Skarbiec Atreusza w Mykenach (Grobowiec Agamemnona)
• maska pośmiertna Agamemnona

Pewnie sobie teraz myślisz, że OMG, ile tego jest?! To prawda, ale jest ratunek, czyli fiszki artystyczne – zrobiłam ten kanon za Ciebie i dla Ciebie w najwygodniejszej formie ever, czyli jako fiszki na telefon! TU JE ZNAJDZIESZ!

Sztuka starożytnej Grecji 

• świątynia Hery w Paestum
• Apollo z Tenei
• Kuros z Melos
• Kuros z Sunion
• Kuros z Anavyssos
• Kora z Aten
• Dama z Auxerre
• Kora z Muzeum Akropolu w Atenach
• Moschoforos
• Jeździec z Rampin
• Blondynek z Muzeum Akropolu w Atenach
• Kora nadąsana z Muzeum Akropolu w Atenach
• amfora dipylońska
• waza François w stylu czarnofigurowym
• Achilles i Ajax grający w kości, waza Eksekiasa
• świątynia Zeusa w Olimpii
• Akropol Ateński:
  • Propyleje
  • Partenon
  • Erechtejon
  • świątynia Ateny Nike
• Auriga Delficki (Woźnica z Delf)
• Dyskobol, Myron
• Doryforos, Poliklet
• Diadumenos, Poliklet
• Fidiasz:
  • Atena Promachos
  • Atena Partenos
  • metopa z centauromachią
  • fryz procesją panatenajską
  • rzeźby z przyczółku Partenonu
  • Atena Lemnia
  • Ranna Amazonka
• Perykles, Kresilas
• teatr Apollina w Epidauros
• teatr Dionizosa w Atenach
• sanktuarium Apollina w Delfach
• mauzoleum w Halikarnasie
• Skopas:
  • Amazonomachia (fryz z mauzoleum w Halikarnasie)
  • Bachantka (Szalejąca Menada)
• pomnik Lizykratesa w Atenach
• Praksyteles:
  • Hermes z małym Dionizosem
  • Afrodyta knidyjska (Afrodyta z Knidos)
  • Apollo z jaszczurką (Apollo Sauroktonos)
• Lizyp:
  • Apoksyomenos
  • Odpoczywający Herakles (Herakles Farnese)
  • portret Aleksandra Wielkiego
  • portret Arystotelesa
• Ares Ludovisi, Skopa (?), Lizyp (?)
• Leochares:
  • Apollo Belwederski
  • Artemida
• latarnia morska na wyspie Faros
• kolos rodyjski
• ołtarz pergamoński (Wielki Ołtarz Zeusa i Ateny)
• Nike z Samotraki
• Grupa Laokoona
• Wenus z Milo (Afrodyta z Melos)
• Umierający Gal
• Gal zabijający żonę i siebie
• Chłopiec duszący gęś, Boetos
• Chłopiec wyciągający cierń ze stopy (Spinario)

 

Sztuka etruska 

• sarkofag małżonków z Caere (Cerveteri)
• model świątyni etruskiej
• Apollo z Wejów
• Wilczyca kapitolińska 
• Chimera z Arezzo
• Arringatore (Mówca)
• fresk z muzykantami w Grobie Lampartów (nekropolia Monterozzi, Tarquinia)
• Nurkowie, malowidło z Grobowca Łowiectwa i Rybołówstwa w Tarquini
• Tancerka, malowidło z Grobowca Lwic w Tarquini
• Uczta, malowidło z Grobowca Lwic w Tarquini
• Walka bokserska/Zapasy, malowidło z Grobowca Augurów z okolic Tarquini
• naczynie typu bucchero nero
• brązowe lustro etruskie
• wątroba z Piacenzy

 

Sztuka starożytnego Rzymu 

• Forum Romanum
• widok na Via Sacra w Rzymie
• Circus Maximus w Rzymie
• świątynia Westy w Tivoli
• mauzoleum Cecylii Metelli w Rzymie
• akwedukt Pont-du-Gard koło Nîmes
• Teatr Marcellusa w Rzymie
• Maison Carrée w Nimes (obecnie Francja)
• Amfiteatr Flawiuszów w Rzymie (Koloseum)
• Panteon w Rzymie
• mauzoleum Hadriana w Rzymie (Zamek Świętego Anioła)
• Termy Karakalli w Rzymie
• pałac Dioklecjana w Splicie
• Ołtarz Pokoju Augusta (Ara Pacis)
• Łuk Tytusa w Rzymie
• Łuk Septymiusza Sewera w Rzymie
• Łuk Konstantyna w Rzymie
• kolumna Trajana na Forum Trajana w Rzymie
• kolumna Marka Aureliusza na Piazza Colonna w Rzymie
• Oktawian August z Prima Porta
• Oktawian August jako Pontifex Maximus (Oktawian August z via Labicana)
• Statua Barberini
• portret Seneki Młodszego
• portret Flawijki
• pomnik konny Marka Aureliusza
• portret Karakalli
• relief Posejdon i Amfitryta z orszakiem
• sarkofag z Portonaccio
• grupa Tetrarchów
• freski z Willi Liwii z Prima Porta
• freski z rzymskiego Pałacu Nerona
• Flora z domu w Stabiach
• freski z Domu Wettiuszów w Pompejach
• malowidła z Willi Misteriów w Pompejach
• Trzy Gracje, malowidło pompejańskie
• portret kobiety z rylcem/Safona
• Gołębie pijące ze złotej czary, mozaika z Domu Hadriana w Tivoli, Sosos z Pergamonu
• Bitwa pod Issos, mozaika z Domu Fauna w Pompejach, kopia dzieła greckiego, Filoksenos z Eretrii
• mozaika Cave Canem
• mozaika ze zwierzętami z Domu Fauna

 

Psst, jeśli chcesz dostać ode mnie całą listę dzieł do matury, zapisz się na specjalny, darmowy Newsletter Maturalny Art Freaka, który wysyłam do Ciebie 2 razy w miesiącu. Jeśli jeszcze się nie zapisał_ś, tutaj wrzucam link: (LINK)

A jeśli chcesz mieć pod ręką nie tylko listę dzieł, ale też ich ilustracje – koniecznie zajrzyj do sklepu Art Freaka po kultowe FISZKI. Od lat to nasz bestseller i najchętniej wybierany produkt, który uratował życie tysiącom maturzystów!

 

Starożytność – Korki z historii sztuki na YT ♥

Na koniec – wisienka na torcie! Na kanale Art Freaka pierwszy sezon kultowej serii Korków z historii sztuki w całości poświęcony został sztuce starożytnej. Czeka na Ciebie aż 8 filmów – krótkich pigułek wiedzy o najważniejszych starożytnych kulturach. Wskakuj na kanał i daj się wciągnąć w świat sztuki! (LINK DO KORKÓW)

 

To już wszystko na dziś.

Pamiętaj – jeśli potrzebujesz większego wsparcia pomocy i szukasz gotowych materiałów do nauki, w moim sklepie znajdziesz zestawy prezentacji oraz przede wszystkim fiszek maturalnych. (LINK)

Wypatruj kolejnych odcinków z najnowszej serii 🙂

Trzymam kciuki za Twoją naukę!

Kasia