Przykładowa analiza dzieła sztuki – architektura

Dzisiejszy post to pierwsza z obiecanych analiz dzieła sztuki – absolutny must have każdego maturzysty. Umiejętność stworzenia dobrego opisu jest bardzo ważna, a co lepsze: wszystko jest do wyćwiczenia. Treningi zaczynamy więc już dzisiaj, od architektury. Będzie się działo!

1. architektura na maturze z historii sztuki

Po pierwsze, jak zawsze polecam gorąco robienie starych arkuszy maturalnych, dzięki temu zapoznasz się z typami zadań, również tych, gdzie chodzi o architekturę. W teście zamkniętym są to najczęściej pytania o:

• miasto, w którym znajduje się dany obiekt
• rozpoznanie samego obiektu
• nazwisko architekta
• styl architektoniczny (i kilka cech udowadniających klasyfikację)

Oprócz tego pojawiają się też duże zadania z architektury, gdzie na podstawie zamieszczonych zdjęć, planów lub przekrojów trzeba umieć przeanalizować plan, układ przestrzenny, bryłę, dekorację obiektu – a to już praktyczne umiejętności, które trzeba ćwiczyć. Im więcej, tym lepiej. Nie ma drogi na skróty ☺

Uwaga: ostatnio na maturze z historii sztuki coraz częściej pojawiają się wypracowania całe bazujące na architekturze (np. klasycyzm w Polsce – matura 2020, modernizm w architekturze – matura próbna 2021). Nie ma wymówek – ćwiczymy!

2. elementy analizy dzieła sztuki – architektura

Żeby zacząć opis na początku musimy wiedzieć na co zwrócić uwagę. W przypadku architektury będą to:

• ogólne informacje na temat dzieła
• funkcja obiektu 
• rodzaje rysunków architektonicznych
• plan, układ przestrzenny
• system konstrukcyjny, sklepienia
• bryła i dekoracja oraz wnętrze
  

3. przykładowa analiza dzieła architektonicznego

W roli modela: kościół Świętych Piotra i Pawła w Krakowie, czyli jedno z najważniejszych barokowych dzieł w Polsce.

Przeanalizujemy go po kolei według listy z punktu powyżej. Zaczynamy!

Informacje na temat dzieła

• Kto jest autorem? 

Giovanni (Jan) Trevano – w przypadku architektury warto wyszczególnić co zaprojektował, tutaj jest to autor fasady, kopuły oraz wnętrza.

• Jaka jest PEŁNA nazwa obiektu? 

W tym przypadku akurat nie musimy nic dodawać, w tym pytaniu musimy jedynie pamiętać o wezwaniu, pod którym jest dana świątynia. U nas to kościół Świętych Piotra i Pawła w Krakowie.

• Kiedy budynek powstał? Epoka? Okres w sztuce? Czy jest charakterystyczny dla okresu i miejsca, w którym poznał -> wniosek

Nowożytność, polski barok kontrreformacyjny, obiekt jest typowy dla okresu i miejsca, w którym powstał (ten fakt wpiszemy we wniosek).

• Gdzie znajduje się obiekt?

Kraków, Polska

• Jaka jest/była funkcja obiektu?

Sakralna

• Na czyje zlecenie powstała budowla?

Mecenat Zygmunta III Wazy dla zakonu jezuitów

Analiza planu

• Plan podłużny/centralny/nieregularny?

Podłużny – zbliżony do prostokąta

• Czy rzut wpisuje się w jakąś figurę geometryczną?

Tak, jest to plan w kształcie krzyża łacińskiego, czyli krzyża z długą pionową belką i krótszą poprzeczną

• Jakie elementy planu potrafisz wyróżnić? Jak wyglądają główne ciągi komunikacyjne?

nawa główna, kapliczki zamiast naw bocznych (zabieg typowy dla baroku), transept oraz prezbiterium zamknięte półkolistą absydą

• Ile naw ma korpus budowli?

Jest jednonawowy

wskazówka – korpus = część budowli przed transeptem

• Ile naw ma transept? Ramiona krótkie/długie?

Jest jednonawowy, jego ramiona są krótkie, prawie zlicowane z linią bocznych kapliczek.

• Ile przęseł ma korpus?

3

• Jak wygląda obszar prezbiterium? Co możesz o nim powiedzieć? Jakich określeń użyć?

Jest jednoprzęsłowe, zakończone półkolistą absydą.

• Jakie występują sklepienia? Jeśli są zaznaczone na rzucie (nie muszą być!).

W nawie głównej mamy sklepienie kolebkowe z lunetami, na skrzyżowaniu naw kopułę na pendentywach, a w bocznych kapliczkach sklepienia krzyżowe.

Analiza bryły i dekoracji

• bryła zwarta/rozczłonkowana?

Bryła obiektu jest zwarta, choć masywy transeptu mocno wyodrębniają się z bryły.

• bryła symetryczna/asymetryczna?

Symetryczna

• proporcje harmonijne, masywne, …?

harmonijne – piony i poziomy równoważą się

• kompozycja fasady statyczna/dynamiczna?

statyczna – podobnie, mamy tutaj równowagę pionów i poziomów

• jak wyglądają zadaszenia?

Dachy dwuspadowe kryją nawę główną i transept, kopuła zwieńczona latarnią na skrzyżowaniu nawy i transeptu, dachy jednospadowe (pulpitowe) kryją kapliczki boczne.

• dekoracyjność/surowa fasada?

dekoracyjność

• fasada bezwieżowa/iluwieżowa?

bezwieżowa

• ile kondygnacji/osi ma fasada?

2 kondygnacje rozdzielone belkowaniem, zwieńczone frontonem. Dolna kondygnacja ma 5 osi symetrii, a górna 3 (wyznaczamy je najczęściej po otworach okiennych, drzwiowych lub niszach).

• Jakie elementy dekoracji potrafisz nazwać? Wymień je.

Mamy tutaj pilastry, gierowane gzymsy, nisze z rzeźbami, fronton, tympanon wypełniony płaskorzeźbą, sterczyny.

Analiza wnętrza

• dekoracyjność/dekoracja surowa?

dekoracyjność: mnogość elementów, pilastry, gierowane belkowania, złocenia, stiuki, kasetony w zwieńczeniu absydy

• jakie elementy dekoracji potrafisz wymienić? Wypisz je.

do elementów z punktu powyżej możemy dodać jeszcze kapitele korynckie, gzymsy cokołowe, płaskorzeźbione dekoracje w półkopule nad absydą i kartusze

• czy i jak oddzielone są od siebie poszczególne kondygnacje dekoracji?

tą funkcję pełni tu silnie uwydatniony, łamany gzyms, a wręcz całe belkowanie

• czy wnętrze jest jednorodne stylowo?

tak, całe jest typowo barokowe

• jak wygląda kwestia światła we wnętrzu?

jest dużo światła, które w barokowym wnętrzu często pełniło ważną, symboliczną rolę, mamy dużo otworów okiennych (w nawie głównej, w absydzie, w kopule…)

• jakie elementy konstrukcyjne i dekoracyjne kopuły potrafisz wymienić?

Mamy tutaj kopułę na pendentywach, bęben z otworami okiennymi, natomiast czaszę kopuły zdobią kasetony o różnych kształtach.

Wniosek!

• jaka jest klasyfikacja stylowa obiektu?

Obiekt jest barokowy. 

• Jakimi dwiema cechami potrafisz udowodnić klasyfikację stylową dzieła?

Wskazuje na to duża rzeźbiarskość form, silne efekty światłocieniowe oraz liczne dekoracje charakterystyczne dla baroku (stiuki, złocenia, gierowane gzymsy itd.).

Ninja archi – do dzieła!

Mam nadzieję, że teraz opis dzieła architektonicznego nie jest dla Ciebie taki straszny! Teraz pozostaje tylko wybrać sobie kolejny obiekt i… ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć. I będzie dobrze, słowo ☺

Jeśli jednak po przeczytaniu artykułu czujesz, że to za mało i potrzebujesz większej pomocy, w moim sklepie czeka na Ciebie nagranie webinaru, gdzie na konkretnych przykładach z matur omówiłam szczegółowo wszystkie możliwe aspekty analizy architektury. WEBINAR ZNAJDZIESZ TUTAJ>>>

Powodzenia w dalszej nauce, trzymam za Ciebie kciuki!