Przyspieszony, 3-miesięczny kurs do matury z historii sztuki MARATON MATURALNY 5.0 wystartował! Dołącz TUTAJ>>>

Korki z Historii Sztuki – Sztuka Starożytnej Mezopotamii

#matura z historii sztuki

sztuka mezopotamii matura

Przed Tobą drugi odcinek słynnej serii dla maturzystów – Korki z Historii Sztuki. Tym razem skupimy się na kolejnym po prehistorii ważnym etapie, czyli dziejach sztuki starożytnej Mezopotamii. Dziś pierwsza część tego materiału.

Zaczynamy!

kurs do matury z historii sztuki 2024 online art freak

Korki z Historii Sztuki to nazwa serii filmów na YT, którą prowadzę od kilku lat. Jeśli wolisz obejrzeć video, to przejdź na mój kanał YouTube >>>

Czym w ogóle jest Mezopotamia?

Samo słowo dosłownie oznacza „międzyrzecze”. Mezopotamia to zatem teren tzw. Żyznego Półksiężyca, czyli ziemie położone między 2 rzekami – Eufratem i Tygrysem. Obecnie są to tereny Iraku i Syrii, fragmentarycznie również Iranu i Turcji.

Warto zwrócić uwagę, że pierwsze cywilizacje prawie zawsze lokowały się nad rzeką, dostęp do wody był bowiem kluczowy dla rozwoju rolnictwa i hodowli zwierząt.

 

Cywilizacje rozwijające się na terenie Mezopotamii

  • Sumerowie
  • Akadyjczycy
  • Babilończycy
  • Asyryjczycy
  • Persowie

 

#1 Sumerowie

Na terenach Żyznego Półksiężyca pojawili się ok. IV tys. przed Chrystusem. Była to dość rozwinięta cywilizacja, ponieważ wytworzyła własny język, a także swoje pismo – tzw. pismo klinowe (przejęte potem i rozwijane przez kolejne ludy). Najważniejszym dokonaniem Sumerów, o którym z pewnością warto pamiętać, jest koło garncarskie. Głównymi ośrodkami sztuki były przede wszystkim Ur, Uruk, Girsu i Lagasz.

architektura sumeryjska

Przez długi czas głównym budulcem była cegła suszona na słońcu (w późniejszym czasie wypalana), o charakterystycznym, wydłużonym kształcie. Ten bardzo nietrwały i kruchy materiał szybko niszczał pod wpływem czynników atmosferycznych. Ten fakt zadecydował o tym, że ilość obiektów, która przetrwała do naszych czasów jest nieporównywalnie mniejsza, z zestawieniu np. z kamiennymi budowlami powstającymi w starożytnym Egipcie.

ziggurat z ur mezopotamia

Najbardziej charakterystyczny typ sumeryjskiego budynku to ziggurat o układzie tarasowym. Najważniejszy z nich znajdował się w Ur. Każde piętro tarasów miało trapezoidalny przekrój, a na wyższe platformy prowadziły rampy ze schodami. Obiekt pełnił funkcję sakralną – na najwyższej platformie znajdowało się sanktuarium bóstwa. Zigguraty miały monumentalną, surową formę, zdobioną jedynie prostopadłościennymi wysklepkami muru wystającymi nieco przed lico ściany, które możemy nazwać bardzo prostymi, płytkimi ryzalitami. Wnętrze natomiast było bielone wapnem i prawdopodobnie, zdobione freskami.

Budynki te prawie nigdy nie występowały samodzielnie, najczęściej wchodziły w skład całego okręgu świątynnego w danym ośrodku. Sumeryjskie miasta były otaczane murami, nierzadko przypominały twierdze, trudne do zdobycia cytadele.

Dla sumeryjskiej architektury mieszkalnej charakterystyczny z kolei był układ pomieszczeń skupionych wokół wewnętrznego dziedzińca (ta forma jest warta zapamiętania, będzie się rozwijała w dalszych dziejach sztuki!).

rzeźba sumeryjska

Tutaj ważnym zjawiskiem jest pojawienie się pieczęci cylindrycznej, związane z rozwojem państwowości. Tworzone były pierwsze dokumenty zapisywane pismem klinowym na glinianych tabliczkach, zabezpieczane właśnie takim stemplem, rodzajem pieczęci. Były to niewielkie obiekty, mające do 10 cm wysokości, o cylindrycznym kształcie z dziurką na sznurek w środku. Wykonywane były z kamieni szlachetnych, w których rzeźbiono wzór (w negatywie), który następnie odbijano na tabliczce z dokumentem.

Najbardziej znanym przykładem rzeźby pełnoplastycznej jest Gudea – władca Lagasz, przedstawiony w pozie oranta (z rękami złożonymi w modlitewnym geście).

sztuka mezopotamii

Reprezentuje on typowe cechy sumeryjskiej rzeźby:

  • frontalizm
  • blokowość
  • kompozycja statyczna
  • forma zamknięta
  • symetria
  • schematyczne rysy twarzy (brak cech indywidualnych postaci)
  • skrót perspektywiczny ciała (zaburzone proporcje anatomiczne)
  • mocne zaznaczenie oczu, nosa, dłoni i ust postaci
  • pozostawianie części nieobrobionej płaszczyzny materiału

Do matury z historii sztuki warto kojarzyć jeszcze alabastrową figurkę Ebih – ila oraz tzw. stelę sępów.

rzemiosło artystyczne

Tutaj w kanonie pojawiają się obiekty znalezione w Grobach Królewskich w Ur, w których chowano przede wszystkim władców, ważnych dostojników państwowych i kapłanów. Odkopano tam zarówno liczne przedmioty codziennego użytku, jak i kosztowności i bogato zdobione instrumenty.

groby królewskie ur

Artefakty, które musisz znać do matury z historii sztuki to:

  • sztandar z Ur – dość niewielkich rozmiarów drewniana skrzynia, o niejasnym przeznaczeniu, zdobiona techniką inkrustacji bogatymi materiałami jak lapis lazuli, macica perłowa i kamienie półszlachetne. W kompozycji pasowej po obu stronach ukazano historię wygranej wyprawy wojennej i uczty.
  • kozioł wsparty o drzewo życia
  • królewska harfa/lira z Ur
  • klejnoty królowej Puabi

Wszystkie znajdują się w British Museum w Londynie.

 

#2 Akadyjczycy

Lud który podbił Sumerów, przejął ich język, kulturę oraz rozwijał pismo. Najbardziej znanym akadyjskim władcą był Sargon Wielki.

Nowością w rzeźbie będą dużo staranniejsze reliefy – dbano o dokładniejszy detal i próbowano odejść od schematycznego ukazywania postaci. Przykładem może być głowa władcy z Niniwy wykonana metodą odlewu w brązie na wosk tracony.

stela naramsina akadyjczycy

Najważniejszym zabytkiem sztuki akadyjskiej jest z kolei stela Naramsina wykonana z różowego wapienia. Przedstawia zwycięstwo króla nad ludem Lulubejów. Jest to bardzo ważne i ciekawe dzieło, bo na drugim planie pojawia się już fragmentarycznie zaznaczony krajobraz: góry, drzewa. Zrezygnowano też z kompozycji pasowej. Nowe rozwiązania mieszają się tu jednak ze starymi – wciąż silnie widoczny jest hieratyzm (najważniejsza postać władcy jest równocześnie największa).

 

#3 Babilończycy

Sztuka babilońska dzieli się na 3 okresy (do matury interesują nas tylko 2 skrajne):

  • starobabiloński
  • średniobabiloński
  • nowobabiloński

W okresie starobabilońskim imperium było prawdziwym hegemonem politycznym. Najważniejszym ośrodkiem sztuki był pałac Zimri-Lima w Mari.

stela hammurabiego

Tym, co najczęściej kojarzone z cywilizacją babilońską jest surowy kodeks Hammurabiego, czyli słynne „oko za oko, ząb za ząb”. Został spisany na ponad 2 metrowej steli Hammurabiego, znajdującej się dzisiaj w Luwrze (uwaga: totalny klasyk maturalny!). Wykonana jest z diorytu. W dolnej partii wykuto tekst kodeksu, natomiast w partii górnej w reliefie wypukłym przedstawiono scenę, gdzie siedzący na tronie bóg Szamasz, przekazuje Hammurabiemu tabliczkę ze spisanym prawem.

 

Nauka – czas start!

To już wszystko w tej części lekcji o Mezopotamii. Kontynuacja wkrótce 🙂

Oczywiście w żadnym odcinku korków nie jest możliwe dogłębne prześledzenie całej epoki, zaznaczam tu jedynie najważniejsze aspekty i podaje kanoniczne dzieła. Jeśli więc czujesz, że potrzebujesz więcej, zerknij do mojego sklepu – znajdziesz tam całe prezentacje z każdego okresu w sztuce razem z przykładową analizą dzieła sztuki, słownictwem i przykładowymi zadaniami zebranymi z arkuszy maturalnych.

Tutaj prezentacja ze starożytności z całym zakresem wiedzy do matury z tej epoki, w tym również omawiany dzisiaj okres. Jest to ważne, choćby z powodu pominięcia tematu Mezopotamii w podręczniku „Sztuka i czas” Barbary Osińskiej… Jak pokazują jednak arkusze maturalne – powraca on na egzaminie co jakiś czas. Nie warto więc go lekceważyć podczas nauki!

 

Eviva l’arte!

Kasia.

Obserwuj mnie na Insta! @artfreak_pl

0
    Ups! Twój koszyk jest pusty! Przejdź do sklepu 🛍️Idź do sklepu