Przykładowa analiza dzieła sztuki – rzeźba

Oto kolejny post z bardzo ważnej serii przykładowych analiz dzieł wprost pod maturę z historii sztuki. Dziś dokładnie przyjrzymy się opisowi dzieła rzeźbiarskiego i to w nie byle jakim towarzystwie… Ale po kolei ☺

1. Elementy analizy dzieła sztuki – rzeźba

Na sam początek – co będzie nam potrzebne do zrobienia dobrej analizy rzeźby?

• ogólne informacje na temat dzieła
• funkcja rzeźby oraz jej przeznaczenie
• materiał i technika wykonania
• kompozycja bryły
• środki wyrazu i ekspresja

Pierwsze trzy podpunkty odnoszą się do opisu rzeźby, dwa pozostałe do analizy formalnej. Pamiętaj, interpretacja dzieła sztuki nie jest elementem wymaganym i podejmowanym na maturze z historii sztuki. Skupiamy się tylko na opisie i analizie.

Wszystkie te informacje wykorzystasz przede wszystkim w wypracowaniu do napisania wyczerpującego akapitu o dziele rzeźbiarskim, jeśli takie wybierzesz. Oprócz tego przydadzą się one w otwartych pytaniach z analizą w testowej części arkusza.

2. Przykładowa analiza dzieła rzeźbiarskiego

Dzisiaj modelką będzie Ona – jedyna Królowa Rzeźb i oficjalna maskotka Art Freaka. Przed Państwem Złota Madonna z Essen! Poświęćmy jej jeszcze trochę więcej uwagi – lecimy z analizą!

Informacje na temat dzieła

• Kto jest jego autorem?

autor nieznany

• Czy dzieło jest charakterystyczne dla twórczości tego artysty? Może pochodzi z konkretnego okresu jego twórczości itp.? -> wniosek!

W przypadku naszej Madonny mamy uproszczoną sprawę, pomijamy więc ten punkt.

• Jaki jest tytuł dzieła?

Złota Madonna z Essen/Madonna z Essen

• Kiedy dzieło powstało? Epoka? Okres w sztuce? Czy jest charakterystyczne dla okresu i miejsca, w którym powstało? -> wniosek!

średniowiecze, sztuka preromańska, sztuka ottońska, X w., ok. 980 r. Jest charakterystyczne dla danego okresu i miejsca – przedstawienia Madonn z Dzieciątkiem w sztuce ottońskiej były bardzo popularne.

• Co jest tematem dzieła? Wyjaśnij krótko temat.

Jest nim przedstawienie Madonny z Dzieciątkiem podkreślające radość macierzyństwa Maryi. Matka Boża została ukazana tutaj jako Nowa Ewa przynosząca zbawienie. Dzieciątko Jezus natomiast podnosi prawą rękę w geście błogosławieństwa, a w lewej trzyma księgę.

wskazówka – skąd nawiązanie do Ewy? Otóż Madonna w prawej dłoni trzyma jabłko, czyli symbol grzechu pierworodnego

• Jaki jest materiał/technika wykonania?

drewno obłożone złotą okładziną, inkrustacja kamieniami szlachetnymi: oczy, dekoracje na jabłku, Biblii oraz na nimbie wokół głowy Chrystusa

• Jaka była/jest funkcja rzeźby?

funkcja sakralna, rzeźba przeznaczona do kultu religijnego

Cechy formalne

• rzeźba pełna/wolnostojąca czy przyścienna/architektoniczna?

rzeźba pełnoplastyczna, wolnostojąca

• ile postaci występuje w przedstawieniu?

rzeźba jest dwupostaciowa

wskazówka – ten punkt stosujemy oczywiście tylko w przypadku rzeźb figuralnych, w każdym innym, pomijamy

• kompozycja bryły jest otwarta/rozczłonkowana/z ażurami czy zamknięta/zwarta?

bryła jest zwarta – występuje mało prześwitów, wszystkie elementy przylegają do korpusu

• kompozycja symetryczna/asymetryczna?

asymetryczna – zwróć uwagę na ugięcie głowy Marii w stronę Chrystusa, można też śmiało powiedzieć, że ta część rzeźby, po której znajduje się korpus Dzieciątka jest znacznie cięższa wizualnie

• jakie kierunki występują? Jakie dominują?

głównie kierunki wertykalne (pionowe) – wyznacza nam je silny pion osi postaci Madonny, pojawiają się też nieliczne diagonale (skosy)

• kompozycja statyczna czy dynamiczna? A może zdynamizowana?

statyczna lub zdynamizowana – poprzez silny skos ciała Chrystusa oraz ugięcie głowy i nóg Madonny (uwaga: jeśli wybierzesz opcję „zdynamizowana” musisz ją uzasadnić!)

wskazówka – pkt 6 wynika z pkt 5! Dlatego zawsze najpierw określamy występujące kierunki, a dopiero potem dynamizm kompozycji

• jaki jest stosunek rzeźbiarza do świata przedstawionego? Przedstawienie abstrakcyjne? Mimetyzm? Idealizacja? Deformacja? Synteza form (uproszczenie)?…

mimetyzm (naśladowanie rzeczywistości), lekka deformacja poprzez wydłużenie postaci i schematyzm – brak detali anatomicznych, uproszczenie proporcji i formy, np. wyraz twarzy postaci

• mimika i gestykulacja postaci. Interakcje między postaciami?

mimika i gestykulacja są subtelne i powściągliwe, artysta chciał pokazać interakcje między matką a dzieckiem – oboje patrzą na siebie. Dzieło tchnie spokojem.

• poprawność anatomiczna?

zaburzona, proporcje ciała są wydłużone

• faktura – jednolita czy zróżnicowana?

zróżnicowana (gładką fakturę mają części ciała, a inną płaszcz Madonny – artysta zaznaczył spływy materiału), inną fakturę mają też kamienie, którymi inkrustowane są oczy postaci

Wniosek – tutaj jeszcze raz wszystko podsumowujemy

• Jaka scena została przedstawiona? Temat? Motyw?

jeszcze raz określamy, że jest to przedstawienie Madonny z Dzieciątkiem

• Z jakiego okresu sztuki pochodzi dzieło?

średniowiecze, sztuka preromańska, ottońska, X w., ok. 980 r. 

• Czy jest charakterystyczne dla tego okresu albo twórczości artysty?

tak, jest charakterystyczne dla tego okręgu geograficznego i czasu występowania

1. Co na to wskazuje? Jakie dwa środki artystyczne/cechy dzieła? (konkret!)

są to np. schematyzm, uproszczenie i wydłużenie proporcji postaci oraz bogata inkrustacja

Samodzielna analiza rzeźby – wykorzystaj schemat!

Spróbuj teraz wykorzystać powyższe wiadomości w praktyce. Pod przedstawione przez mnie pytania możesz podstawić każdą inną rzeźbę i ćwiczyć analizę na kolejnych przykładach. Wybierz jeden renesansowy, manierystyczny, barokowy, z klasycyzmu, romantyzmu, XX wieku… prześledź cechy charakterystyczne dla danej epoki poprzez analizę ówczesnych rzeźb. Naprawdę warto, pamiętaj – trening czyni mistrza!

Jeśli jednak po przeczytaniu tego postu czujesz, że to dla Ciebie za mało i nadal potrzebujesz pomocy w opanowaniu podstaw, w moim sklepie czeka na Ciebie nagranie webinaru + prezentacja, gdzie na konkretnych przykładach z matur szczegółowo omówiłam wszystkie możliwe aspekty analizy rzeźby.

Powodzenia w nauce, trzymam za Ciebie kciuki!